web analytics

Moord op 1e Paasdag (1874)

Tijdens mijn eerste schreden op genealogisch onderzoek was ik onder andere in het archief van Zutphen. Nadat ik de geboorte-akte van mijn overgrootvader Herman Kroezen had gevonden, kijk je ook gelijk of er nog meer ‘Kroezens’ te vinden zijn.

En zowaar vond ik een overlijdens-akte van een Jan Kroezen. Volgens deze akte was hij overleden in het krankzinnigengesticht in Zutphen op 24 februari 1905, 63 jaar oud.
Ik had nog niet zoveel gegevens en kon deze Jan toen nog niet plaatsen in mijn stamboom.

Inmiddels was duidelijk dat de ouders van Herman Kroezen uit Hoogeveen kwamen en toog ik een paar weken later naar het gemeente-archief in Hoogeveen. Ik kon al snel verdere voorouders terugvinden. Ik raakte in gesprek met dhr. Voerman die al veel langer onderzoek deed in Hoogeveen.

Hij raade mij aan om eens naar boekhandel Pet te gaan. Zij hadden oude uitgaven van de Hoogeveensche Courant gebundeld en kon aldaar geraadpleegd worden. Hij vertelde erbij om specifiek te zoeken naar de uitgave van 8 april 1874.

En daar las ik het begin van een bijna anderhalve pagina groot artikel onder ‘Nieuwstijdingen’:

Vriendelijk was op den eersten Paaschmorgen de zon opgegaan en haar licht stortte vrolijkheid en levenslust in duizende harten. Doch naauwelijks ontwaakt, ging in elk gezin van mond tot mond het verschrikkelijke nieuws, dat er moord gepleegd was; een man, zijn vrouw en twee kinderen zouden in den nacht van Zaturdag op Zondag wreedaardig om ‘t leven gebragt zijn..

Na de uitvoerige beschrijving van het gebeurde zit je wel even stil naar het papier te staren naar dit trieste bericht. En dan te bedenken, zo lees ik, dat er al een paar dagen daarvoor al tekenen waren dat het niet goed ging met deze Jan Kroezen. Zo staat er: ‘Zelf gevoelde hij zich eenigzins ongesteld en klaagde over slapeloosheid, terwijl hij in plaats van te werken gedurig in de bijbel las.‘. De dokter werd geraadpleegd, die schreef hem een voetbad voor, en gaf hem een slaapgevend middel mee. En later was hij met de bijbel bij de dominee langsgegaan: ‘om diens oordeel te vragen, of de bijbel niet gebood lastige buren te verdelgen‘.

Uiteindelijk aan het eind van de avond gaat het mis en geraakt hij ‘Krank bij zinnen‘. Meerdere buren valt hij aan, ook zijn broer Adolf valt hij aan. In paniek brengen de buren hun kinderen in veiligheid. Ze proberen Jan te kalmeren, te overmeesteren. Ze weten echter niet te voorkomen dat hij een gezin met twee kinderen om het leven brengt.

In de laatste alinea van het artikel staat: ‘De krankzinnige, die herhaaldelijk zijn kleeren van het lijf scheurde en de touwen, waarmede hij gebonden was verbrak, is heden morgen naar het krankzinnigengestich te Zupthen vervoerd. De krankzinnigheid van Kroezen schijnt zijn oorsprong te hebben in over-godsdienstigheid of dweeperij.

Het was wel duidelijk dat ik Jan Kroezen nu wel kon ‘plaatsen’ en waarom hij in het krankzinnigengesticht was terecht gekomen.

Dit gebeuren vond plaats op van zaterdag- op zondagnacht 4/5 april 1874. In de gemeentelijke ‘Uitgaande stukken’ aan de Burgemeester van Ruinen staat op 5 april vermeld: ‘Jan Kroezen wonende aan de Pesserdijk gemeente Ruinen heeft in de vorige nacht vier mensschen gedood. Volgens verklaring van twee geneesheeren alhier is Kroezen krankzinnig en wordt zijne dadelijke opname in een krankzinnigengesticht dringend noodzakelijk geacht. Daar deze persoon behoort tot de ingezetene van de gemeente Ruinen, behoort die gemeente zich te garanderen voor de volle verplegingskosten ten behoeven van het gesticht te Zutphen, waarvan verzocht wordt een bewijs te willen afgeven.
De burgemeester van Hoogeveen

Registratie in patiƫntenboek

Bronnen:

  • Burgelijke stand Zutphen, overlijdensregister 1905, aktenummer 64
  • Hoogeveense Courant, 8 april 1874
  • Zutphen Bevolkingsregister ONG, aanwezige patiĆ«nten per mei 1900, archiefnummer 0110, inventarisnummer 994